مساله نمای دموکراسی در سرمایه داری متاخر : تاملی در رویکرد ارنست مندل و فردریک جیمسون
دکتر عبدالعلی قوام ، دکتر رضا نجف زاده
ارنست مندل سه دوره اصلی را در تاریخ تحول سرمایه داری تشخیص داده است : سرمایه داری بازار ، سرمایه داری انحصاری یا امپریالیسم و سرمایه داری متاخر یا چندملیتی . در این روند مرحله سوم داری این ویژگی هاست : غلبه شرکت های چندملیتی ، جهانی شدن بازار ها و کار ، مصرف انبوه و گسترش فضا برای جریان های چند ملیتی و سیال سرمایه . فردریک جیمسون با الهام از این الگوی ادواری – تاریخی ، فرماسیون های اقتصادی ، فرهنگی و زیباشناختی را دوره بندی می کند . از این منظر مراحل سه گانه تحول فرهنگ در جامعه سرمایه داری عبارتند از : رئالیسم ، مدرنیسم و پسامدرنیسم . فرهنگ پسا مدرن مقارن است با سومین عصر ماشینی یا سومین انقلاب صنعتی در سرمایه داری متاخر . نقطه قوت نظریه عقلانیت اقتصادی – فرهنگی فرماسیون های تاریخی در منظومه فکری جیمسون « جهانی بودن » مقیاس تحلیل آن است . باوجود شبح ساختارگرایی همچنان بر روایت پسامدرن وی از مارکسیسم سیطره دارد . سردرگمی جیمسون در تعیین سوژه مقاومت در برابر سویه های تخریب گر سرمایه داری متاخر ، با نادیده گرفتن امکان های دموکراسی و سویه های رهایی بخش این وضعیت همراه است . همچنین این سیاست فرهنگی رادیکال ، برخلاف بسیاری از سنت های مارکسیستی ، نسبت خود با مسئله دولت و قدرت حاکمه مدرن را به خوبی مشخص نمی کند .
فصلنامه علمی – پژوهشی رهیافت های سیاسی و بین المللی ، شماره 20 ، زمستان 1388 .