دوست و دشمن دائمی نداریم
دیپلماسی براساس ساختارهای داخلی ، شرایط ژئوپلیتیک ، ژئواستراتژیک و نیز ویژگی های ساختاری نظام بین الملل شکل می گیرد . ویژگی ساختاری نظام بین الملل نیز براساس محاسبه هزینه و فایده نسبی است و از آنجا که اصولا دولت ها به لحاظ توانایی ها و امکانات مشمول قانون کمیابی اند بنابراین کمبود منابع و عدم تعادل هزینه و فایده ؛ اعم از سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و امنیتی در بلند مدت می تواند تبعاتی در چارچوب هدف ها و منافع ملی در پی داشته باشد . دسته بندی بازیگران منطقه ای و بین المللی به دوستان و دشمنان همیشگی و ثابت در شرایطی که نظام بین الملل در قرن 21 از تحرک و پویش فوق العاده ای برخوردار است باعث تحلیل توان یک دیپلماسی کارآمد می شود . این امر رقبا را برای بهره گیری از فرصت های مناسب جهت تامین منافع خودشان جری می کند اما آنچه مسلم است همکاری میان کنشگران در عرصه بین الملل نسبی است به گونه ای که حتی در شرایط بحرانی نمی شود به کمک و مساعدت دوستان و متحدین کاملا امیدوار بود . با توجه به شرایط دگرگون محیط بین الملل بسیار دشوار است که کنشگران سیاسی ، دنیای بین الملل را در قالب دوستان و دشمنان دائمی طبقه بندی کنند . این نوع طبقه بندی به میزان قابل توجهی از تحرک دیپلماسی کاسته و عملا یک حالت سکون و ایستا به سیاست خارجی می دهد . تجربه دوران جنگ سرد حاکی از این است که با وجود تضادهای جدی و شدید میان دو بلوک سوسیالیستی و سرمایه داری ، شوروی و آمریکا تا پایان نظام دو قطبی همچنان به طور مستمر به همکاری های خود در عرصه های گوناگون به ویژه نظامی ادامه می دادند زیرا عدم همکاری میان آنها ، می توانست برای کل جامعه بین المللی فاجعه بار باشد همچنین با وجود اینکه در آن دوران آمریکا دشمن شماره یک خودش را کمونیسم و دولت های کمونیستی معرفی می کرد ولی وزرات خارجه این کشور میان کمونیست های مطلوب و غیر مطلوب تفکیک قائل شده بود . بدین ترتیب هنر دیپلماسی یک دولت برای تامین منافع خود این است که بتواند از قابلیت ها و توانایی های خویش برای تبدیل دشمنان به بی طرف ها و بی طرف ها به دوستان بهره بگیرد . همچنین باید خاطر نشان کرد دوست یا دشمن پنداشتن برخی کنشگران بین المللی تا ابد ؛ امکانات مناسبی برای سایرین به ویژه دولت های رقیب فراهم می آورد تا بتوانند از قدرت مانور بیشتری در عرصه دیپلماتیک برخوردار شده و حتی در برخی موارد مبادرت به محاسبات خطرناکی کنند . آنچه مسلم است به واسطه وجود کثرت کنشگران منطقه ای و جهانی ؛ در آغازه هزاره سوم اداره روابط بین الملل و مدیریت دیپلماسی بسیار پیچیده شده به گونه ای که دیگر نمی توان به مثابه دوران جنگ سرد و به شیوه سنتی و براساس تقسیم دوست و دشمن ، سیاست خارجی را هدایت کرد .
روزنامه ی آرمان ، یکشنبه 30 شهریور 1393 / شماره 2573 .